Ostatnio coraz częściej podczas jazdy odczuwam nieprzyjemny ból w okolicach łokcia prawej ręki. Zauważyłam też, że mam mniej siły w tej ręce. Czy to chwilowe przeciążenie czy może oznaka czegoś poważniejszego?
Barbara Sulińska, rehabilitantka: Wydawać by się mogło, że główną przyczyną powstawania zespołów bólowych okolicy łokcia jest uprawianie siłowych dyscyplin sportu. A jak się okazuje, tak nie jest. Często problem bolesnego łokcia dotyczy osób, które nieprawidłowo siedzą, np. w pracy przy biurku, tym samym powodując chroniczne przeciążenia ścięgien przedramion. Do najczęstszych dolegliwości chorobowych dotyczących łokcia, wyłączając bezpośredni uraz, należą schorzenia związane z mechanicznym przeciążeniem przyczepów ścięgien mięśni zginających lub prostujących staw.
Czym jest łokieć tenisisty i golfisty?
Łokieć tenisisty (zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej) – tym terminem określa się zespół dolegliwości bólowych zlokalizowanych po bocznej stronie łokcia, gdzie do struktury kostnej (tzw. nadkłykcia bocznego) przyczepiają się ścięgna mięśni prostujących nadgarstek. Łokieć golfisty to schorzenie bardzo podobne do łokcia tenisisty, powstaje również w wyniku przeciążenia, tyle że innej grupy ścięgien – grupy zginaczy, która przyczepia się po stronie wewnętrznej łokcia na nadkłykciu przyśrodkowym. Nazwy są trochę mylące, ponieważ dolegliwości tego rodzaju nie są tylko i wyłącznie związane z graniem w tenisa czy golfa, taka przypadłość dotyczyć może każdego z nas.
Niepokojące objawy
Pacjenci początkowo opisują tkliwość i ból w okolicy łokcia po jego bocznej lub przyśrodkowej części, dodatkowo ból może promieniować zgodnie z przebiegiem mięśnia w kierunku przedramienia i nadgarstka. Najpierw objawy bólowe związane są z wykonywaniem ruchów, takich jak chwytanie, zaciskanie dłoni czy zginanie nadgarstka. Później dyskomfort stopniowo się nasila i może być odczuwany nawet w spoczynku lub nocą. Ucisk w okolicach bolesnych miejsc wzmaga dolegliwości, na dodatek może pojawić się osłabienie siły mięśniowej i sztywność w łokciu.
Łokieć tenisisty i golfisty to wyjątkowo „uciążliwe” zespoły, ponieważ spowodowany przez schorzenie stan zapalny wywołuje objawy przy wykonaniu minimalnego ruchu, a trudno łokciem i dłonią nie poruszać. Naturalnie działające na łokieć siły powodują zmiany w napięciu mięśni, nawet kiedy staramy się nic ręką nie robić. Nasilenie dolegliwości bywa zmienne, a proces leczenia długi, objawy bólowe dokuczać mogą pacjentowi przez wiele miesięcy, obniżając znacznie sprawność ruchową nie tylko łokcia, ale i dłoni. Dlatego obecność najmniejszych objawów bólowych powinna skłonić do konsultacji u specjalisty i jak najszybszego podjęcia leczenia oraz rehabilitacji.
Kogo dotyczy problem?
Problem ze stawami łokciowymi może dotknąć wszystkich tych, którzy opierają swoją aktywność fizyczną na użyciu rąk i ramion. Uprawianie sportów, nie tylko wyczynowo (łucznictwo, tenis, jeździectwo), praca przy komputerze, gra na instrumentach, wykonywanie takich zawodów, jak masażysta, krawcowa czy stomatolog – to lista potencjalnych „pretendentów” do schorzeń łokcia. Jak więc widać, zapadają na nią nie tylko tenisiści i golfiści, jak jest w nazwie głównych zespołów bólowych łokcia.
Wielokrotne powtarzanie ruchów, ciągłe napięcie mięśni konieczne do utrzymywania przedmiotów przez dłuższy czas, powtarzalności pewnych sekwencji ruchowych związanych z pracą zawodową lub zajęciami życia codziennego, doprowadzić mogą do przerwania pojedynczych włókien ścięgnistych, a następnie kolejnych. W następstwie rozwija się stan zapalny i zwyrodnieniowy, występujące głównie w miejscu połączenia ścięgien do struktury kostnej łokcia. Nawracające mikrourazy „małymi krokami” doprowadzają do częściowych uszkodzeń ścięgna, a z czasem w tym miejscu pojawiają się zwapnienia.
Co doradzi specjalista?
Jeśli wystąpią objawy, nawet minimalne, konieczne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia. Diagnozę lekarz opiera na podstawie wywiadu, specjalistycznych testów manualnych i dodatkowych badaniach obrazowych, jak RTG czy USG. W stanie ostrym ortopedzi zalecają krótkotrwałe unieruchomienie stawu w celu jego odciążenia oraz iniekcje ze środka przeciwzapalnego. Bardzo istotną rolę w leczeniu zachowawczym odgrywa rehabilitacja, w tym ćwiczenia i fizykoterapia. Standardy rehabilitacji opierają się na zastosowaniu naświetlań promieniowaniem laserowym, zabiegów ultradźwiękami i krioterapii. Fizjoterapeuci wykonują mobilizację, specjalny masaż tzw. poprzeczny oraz aplikują specjalne ćwiczenia i rozciąganie.
Jeśli metody zachowawcze zawiodą, możliwe jest zastosowanie blokad z leków sterydowych oraz podawanie w zmienioną okolicę pod kontrolą USG osocza bogatego w płytkopochodne czynniki wzrostu czy ostatecznie leczenie operacyjne, które polega na usunięciu blizn i zwapnień lub nacięciu przyczepu mięśnia. Efekty leczenia zarówno zachowawczego, jak i operacyjnego bywają różne. Wielu pacjentów uskarża się na brak widocznej poprawy lub też poprawa jest niewielka albo krótkotrwała. Leczenie łokcia tenisisty i golfisty wymaga sporej precyzji ze strony lekarza i terapeuty oraz konsekwencji i cierpliwości ze strony pacjenta. Należy pamiętać, że nigdy nie należy całkowicie unikać ruchów w stawie. Podczas całego leczenia należy delikatnie rozciągać mięśnie i wykonywać zalecane ćwiczenia, ponadto w okresach silnego bólu zastosować można masaż kostką lodu, następnie osuszyć bolący obszar i wetrzeć maść przeciwbólową. Pomocne okazują się również opaski i ortezy odciążające przyczepy ścięgniste ręki. Idea stosowania tych zabezpieczeń polega na odciążeniu od pracy zmienionego chorobowo miejsca. Na dodatek ich zastosowanie wydłuża czas działania terapeutycznych czynności wykonanych przez rehabilitanta.
Dziś wiemy już, że leczenie zespołów bólowych łokcia nastręcza wielu problemów, a medyczna artyleria nie zawsze jest wystarczająca. Tym ważniejsze okazują się zapobieganie oraz ochrona stawu łokciowego. Pomogą proste zachowania, jak odpowiednia pozycja podczas pracy przy biurku, uprawianie dyscyplin sportowych z intensywnością odpowiednią do kondycji organizmu, dbałość o dobór odpowiedniego sprzętu sportowego i najważniejsze: rozgrzewka oraz podążanie za wskazówkami instruktorów i trenerów, aby uniknąć błędów technicznych. Dotyczy to zwłaszcza osób rozpoczynających przygodę ze sportem, którzy nie mają jeszcze doskonale wyćwiczonej techniki i nie potrafią efektywnie generować energii z tułowia.