Tekst: Anna Sałek
Foto: Paulina Dudzik-Deko
Odpowiednie wsparcie żywieniowe dla starszego konia obejmie smaczny, strawny i łatwy do żucia pokarm wraz ze świeżą czystą wodą. W przypadku starszych koni pastwiska często nie dostarczają wystarczającej ilości energii i należy je uzupełnić paszą o specjalnym składzie.
Żywienie starszych koń może nie być czymś nadzwyczajnym, ale w niektórych przypadkach staje się nie lada wyzwaniem. Wybierając odpowiednią dietę, musimy liczyć się z problemami, które
utrudniają im utrzymanie prawidłowej masy ciała i kondycji. W przypadku koni starszych najczęściej spotkamy się z 3 typami „klientów”: starszym, zdrowym koniem o normalnej wadze, seniorem z nadwaga, seniorem z niedowagą. Dwa ostatnie typy, zanim zaczniemy grzebać w ich menu, wymagają zdiagnozowania przyczyny takiego, a nie innego stanu ich kondycji. Dopiero po postawieniu rozpoznania, wprowadzeniu ewentualnego leczenia i w porozumieniu z lekarzem weterynarii i specjalistą od żywienia koni możemy zacząć dobieranie odpowiedniej paszy i dodatków, tworzenie tzw. diety specjalnej.
Diety specjalne to grupa diet, które mają na celu wspomagać leczenie konkretnej choroby, np. w przebiegu zespołu Cushinga, cukrzycy czy niewydolności nerek. O ile dwie pierwsze choroby były omawiane w artykułach związanych z zaburzeniami endokrynologicznymi u koni, o tyle dieta nerkowa wymaga zatrzymania się nad nią na krótką chwilę. Zmniejszona czynność nerek jest częstym problemem u koni geriatrycznych i może wpływać na wykorzystanie składników odżywczych. Konie są wyjątkowe, ponieważ wydalają nadmiar wapnia z diety z moczem, a nie z kałem, jak większość innych gatunków. W przypadku upośledzenia czynności nerek szczawian wapnia (substancja zawarta w paszach, która może hamować strawność) może doprowadzić do powstawania kamieni, które będą gromadzić się w nerce lub pęcherzu, a poziom wapnia we krwi wzrosnąć do potencjalnie niebezpiecznego. Konie z niewydolnością nerek wymagają diety o niskiej zawartości wapnia (mniej niż 0,45% ogólnej dawki) i zmniejszonej zawartości białka i fosforu, w przeciwieństwie do zwykłych zaleceń dla starszych koni. W ich diecie należy unikać karmienia sianem strączkowym (takim jak lucerna lub koniczyna), otrębami pszennymi lub wysłodkami buraczanymi (rośliny strączkowe i wysłodki buraczane ze względu na ich wysoką zawartość wapnia oraz otręby, ponieważ mają wysoki poziom fosforu). Wybieramy siano z dobrej jakości traw, pasza nie powinna zawierać więcej niż 10% białka.
Drugi narząd, którego dysfunkcja wymaga specjalnej diety, to wątroba. Konie z niewydolnością wątroby mogą cierpieć na żółtaczkę (objawia się przez zażółcenie błon śluzowych i białek oczu), utratę masy ciała, letarg i utratę apetytu. Nie tolerują dodatkowego poziomu tłuszczu lub wysokiego poziomu białka. Choć może to zabrzmieć sprzecznie z intuicją, konie z zaburzeniami czynności wątroby potrzebują zwiększonej ilości cukru w swojej diecie, aby utrzymać poziom glukozy we krwi. Ich dieta powinna opierać się na węglowodanach oraz na białkach i tłuszczu. Przetworzona (nie cała) kukurydza lub sorgo, albo niskobiałkowa słodka pasza lub granulat, wraz z sianem trawiastym i / lub pulpą buraczaną, są dobrym wyborem. Ponieważ wątroba jest również miejscem syntezy witaminy B (szczególnie niacyny) i witaminy C, chore konie powinny być karmione dietą uzupełnioną doustnym kompleksem B i C (5–10 g).
U starszych koni fizjologicznie obserwuje się zmniejszoną efektywność trawienia. Obniżony temperament starszego konia i zwykle niewielkie wydatki energetyczne oznaczają, że jego zapotrzebowanie na kalorie będzie mniejsze niż w młodości. Wszystko to ma wpływ na pracę przewodu pokarmowego, który stopniowo staje się mniej zdolny do przetwarzania i pozyskiwania składników odżywczych z paszy. W rezultacie przewód pokarmowy nie wchłania wielu niezbędnych składników diety, takich jak białko, fosfor i kilka witamin, które zamiast tego przechodzą przez organizm nietknięte. Starsze konie narażone są również na zmniejszenie ilości i aktywności kwasów żołądkowych i enzymów, które wspomagają trawienie, co powoduje, że są mniej zdolne do trawienia błonnika (tego z siana lub pastwiska, które stanowi większość diety) i skrobi. Ponadto ruchliwość przewodu pokarmowego jest często upośledzona, przez co konie te są bardziej podatne na kolkę. I tu pole do popisu mają pro- i prebiotyki. Dzięki nim wiele składników staje się lepiej przyswajalnych, praca jelit jest bardziej efektywna, a ogólna kondycja poprawia się. Dużym problemem jest trawienie i przyswajanie białka u koni starszych, szczególnie jeśli przewód pokarmowy doznał długotrwałego uszkodzenia przez inwazje pasożytów. Nawet gdy dieta dostarcza odpowiednią ilość białka, zaburzone trawienie może prowadzić organizm konia do działania tak, jakby pozbawione było białka. Rezultatem jest utrata tkanki mięśniowej, ponieważ organizm rozkłada mięśnie, aby uwolnić białko z powrotem do organizmu w celu wykonania innych ważnych funkcji ciała. Zatem idealna dieta geriatryczna powinna rekompensować zmniejszoną zdolność do trawienia białka poprzez dostarczenie jego wyższych poziomów i wysokiej jakości profilu aminokwasowego; mączka sojowa jest dobrym źródłem białka, które spełnia oba te cele… Czytaj więcej w październikowym numerze „Koni i Rumaków”.