Tekst: Rafał Kaczmarek
Foto: Piotr Filipiuk
Koń do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebuje określonej ilości energii, białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i minerałów. Ilość poszczególnych składników jest uzależniona m.in. od masy ciała, wieku, kondycji, obciążenia treningowego lub hodowlanego, metabolizmu, temperamentu, zdrowia, płci, warunków atmosferycznych i wielu innych.
Jak duży wpływ na zapotrzebowanie energetyczne konia ma trening sportowy?
Energia jest najczęściej rozpatrywanym pojęciem odnoszącym się do codziennych potrzeb konia. Analizując zapotrzebowanie energetyczne konkretnego konia, niełatwo określić, ile dokładnie energii będzie potrzebował każdego dnia. Niemniej prawidłowe ustalenie tej wartości jest niezbędne, gdyż to właśnie od niej zależeć będzie ilość spożywanej paszy. Drugoplanowym, jednak równie istotnym elementem będzie dobranie odpowiednich rodzajów pasz, tak by zaspokoić wszystkie ważne potrzeby konia (białko, witaminy, minerały itp.). Zawartość energii w paszach wyraża się w MJ (ES) – megadżulach energii strawnej.
Podstawową jednostką określającą energię w żywieniu jest kaloria (cal od łacińskiego calor). Upraszczając, jedna kaloria jest potrzebna, aby ogrzać 1g wody pod ciśnieniem 1 atmosfery o 1°C. 1000 kalorii jest równych 1 kilokalorii (kcal) a 1000 kilokalorii – 1 megakalorii (Mcal).
Skąd w żywieniu koni wzięła się jednostka MJ (ES)?
1 Mcal jest równa 4,19 MJ, jednak należy pamiętać, że jest to wartość brutto. Ilość energii brutto oznacza, że w danej paszy (składniku) jest określona wartość energii, jednak nie oznacza to, że cała ta energia jest dostępna dla końskiego organizmu. Energia strawna (ES) jest różnicą między wartością energii brutto a ilością energii utraconej w oborniku, czyli dokładnie tym, co koń może wykorzystać z danej paszy. Warto wiedzieć, że ilość energii brutto różni się znacznie w poszczególnych składnikach diety. Jak podaje „Advances in Equine Nutrition”, energia brutto dla tłuszczów jest najwyższa i wynosi 9,4 kcal/g, dla białek 5,7 kcal/g, a dla węglowodanów 4,15 kcal/g. Nie tylko strawność/biodostępność poszczególnych składników jest istotna do prawidłowego określenia diety konia. Kolejny ważny element stanowi szybkość uwalniania w organizmie danej energii. Jak wiemy, włókno i oleje dostarczają wolno uwalnianą energię, natomiast zboża – szybko uwalnianą energię. Dodatkowo warto wspomnieć o naturalnych predyspozycjach koni wynikających z fizjologii układu pokarmowego. Najmniej obciążającym, a zarazem najlepiej pasującym do naturalnego trybu żywienia koni jest włóknista pasza objętościowa. Koński układ pokarmowy jest świetnie przystosowany do ciągłego pobierania małych porcji pasz włóknistych (siano i/lub pastwisko). Oczywiście większość koni dobrze radzi sobie ze zbożem, jednak jego nadmierna ilość w stosunku do paszy objętościowej przy długotrwałym żywieniu bardzo często prowadzi do zaburzeń pracy układu pokarmowego.
Dlaczego cała wiedza dotycząca energii jest tak istotna w żywieniu konia?
Prawidłowe określenie ilości i źródła pochodzenia energii w diecie konia pozwala utrzymać go w odpowiedniej kondycji. Bazując na danych zawartych w książce Helmuta Meyera Żywienie koni do zaspokojenia potrzeb bytowych dorosłego konia o masie 500 kg potrzeba ok. 63,6 MJ (ES). Jeśli koń jest w lekkim treningu, wartość ta wzrasta do 64–80 MJ (ES), w przypadku treningu o średnim obciążeniu 80–96 MJ (ES), przy pracy ciężkiej 96–127 MJ (ES), a przy pracy bardzo ciężkiej –powyżej 127 MJ (ES)… Czytaj więcej w majowym numerze „Koni i Rumaków”