Tekst: Zespół Kliniki Konia i Jeźdźca – mgr fizjoterapii Daria Konstantynowicz, mgr fizjoterapii Klaudyna Lewandowska
Foto: Paulina Dudzik-Deko
- DOSIAD INTEGRALNY
Słowo „integralny” w słowniku języka polskiego oznacza: nierozerwalnie związany z czymś; niepodzielny, taki, którego nie da się podzielić, nie można rozbić go na części lub konwencjonalnie wydzielić w nim części; całościowy, ogólny, łączny, globalny [1]. Dosiad integralny to dosiad całościowy, w którym, owszem, można wyodrębnić jego składowe elementy, natomiast jeżeli jedno ogniwo nie pracuje prawidłowo, to cała „machina” dosiadu rozpada się. Dosiad powinniśmy rozumieć jako globalną formę oddziaływania na konia, poprzez jego lokalne formy działania. By lepiej zobrazować to zagadnienie, wyobraźmy sobie, że nasze stopy ułożone są prawidłowo, natomiast miednica ustawiona jest w przodopochyleniu (talerze kości biodrowych pochylone są do przodu, pogłębiona jest lordoza lędźwiowa, tzw. kaczy kuper). Mimo że stopy ustawione są prawidłowo, całościowo dosiad jest nieprawidłowy i nie może spełniać w działaniu swojej globalnej funkcji. Stwierdzenie „dosiad integralny” zostało stworzone przez zespół Kliniki Konia i Jeźdźca i ma na celu propagowanie holistycznego spojrzenia na jeźdźca jako całość, którą tworzą jego składowe elementy. Tekst ten jest kontynuacją zagadnień, w którym omówimy, czym w naszym rozumieniu jest dosiad integralny, jakie części składowe możemy w nim wyróżnić, i dlaczego bez ich wspólnego zaangażowania dosiad nie będzie prawidłowy, tym samym jazda konna nie będzie przyjemna ani dla jeźdźca, ani dla konia. W tym artykule omówimy rolę mięśni stabilizacji centralnej core oraz przepony oddechowej.
- POZYCJA MIEDNICY I MIĘŚNIE CORE
- Pozycja miednicy
Pozycja miednicy jest kluczowym elementem prawidłowego dosiadu. Można by porównać ją do stóp. Podczas pozycji stania są one naszą podstawą, fundamentem, na którym utrzymuje się reszta ciała. To od nich, w dużej mierze, zależy, jak rozłożą się siły wpływające na nasze ciało. Tak samo dzieje się w przypadku miednicy – ona również jest naszą podstawą. Miednica kostna składa się z 2 kości łonowych, 2 kości kulszowych i 2 kości biodrowych. W siodle siedzimy na kościach kulszowych, w przypadku których ważny jest kąt, pod jakim przylegają one do siodła.
Wróćmy do treści z poprzedniego artykułu i położenia miednicy. Wyróżniamy jej 3 główne ustawienia: przodopochylenie miednicy, tyłopochylenie miednicy i pozycja neutralna miednicy, czyli taka, gdzie kości kulszowe ustawiają się prostopadle do siodła i znajdują równolegle do kręgosłupa konia. W pozostałych skrajnych pozycjach miednicy kości kulszowe ustawione są pod kątem w odniesieniu do siodła (ale w przeciwnych kierunkach).
Skupmy się zatem na miednicy w pozycji neutralnej, bo do takiego ustawienia dążymy. W takim ustawieniu miednica jest zrównoważona, tzn. zarówno mięśnie z jej przodu, jak i tyłu są w optymalnym napięciu (w bardzo dużym uproszczeniu). Daje nam to automatyczne zaangażowanie mięśni głębokich, stabilizujących tułów, co jest kluczowe w jeździectwie. Taka pozycja miednicy powoduje, że jesteśmy bardziej osadzeni i „wpięci” w ruch konia. Co zatem zrobić, by osiągnąć takie ustawienie? Tutaj musimy wspomnieć o mięśniach głębokich tułowia, czyli mięśniach core.
- Mięśnie core
Mięśnie te odpowiedzialne są za stabilizację centralną. W ich skład wchodzą: m. poprzeczny brzucha, m. wielodzielny, m. skośne wewnętrzne i zewnętrzne brzucha, przepona oddechowa, mięśnie dna miednicy, m. biodrowo-lędźwiowy, tworząc gorset mięśniowy znajdujący się w centrum tułowia [2]. Mięśnie głębokie służą nie tylko stabilizacji lokalnej, przy odpowiednim napięciu tych mięśni zyskujemy lepszą koordynację ruchów kończyn i kontrolę tułowia.
Kiedy nasze mięśnie core są dysfunkcyjne, ich rolę przejmują silne i duże grupy mięśni, które normalnie nie brałyby udziału w stabilizacji. W ten sposób często jeźdźcy łapią swoją równowagę na wodzy czy pchając stopy w strzemiona [3]. Podsumowując: pozycja neutralna miednicy zależy od prawidłowego napięcia mięśni tułowia oraz ciśnienia panującego w jamie brzusznej. Pamiętajmy, że to mięśnie wpływają na układ kości i stawów. Na szczęście poprzez kontrolę ich napięcia jesteśmy w stanie świadomie zmieniać ustawienie naszego ciała.
- PRZEPONA ODDECHOWA
- Przepona – królowa matka
By lepiej zrozumieć, dlaczego przepona jest tak istotna, zaczniemy od wyjaśnienia jej funkcji w ciele człowieka. Ułatwi nam to szersze i jaśniejsze spojrzenie w kontekście doskonalenia dosiadu.
Przepona to główny mięsień wdechowy. Łatwo zrozumieć tę jej podstawową rolę, jaką jest oddech – w końcu oddychamy nieprzerwanie, od momentu narodzin, do chwili, w której znajdujemy się obecnie. Wyobraźcie sobie, że w ciągu doby wykonujemy aż 20.000 oddechów.
Rzućmy okiem na anatomię i topografię:
Wyróżniamy trzy mięśniowe części przepony: żebrową, mostkową, lędźwiową oraz jej część ścięgnistą (centrum ścięgniste). Centrum ścięgniste przepony jest szerokie, znajduje się w nim dużo proprioceptorów (receptorów czucia głębokiego), które odgrywają ważną rolę w statyce ciała. Część centralna składa się z 3 listków stanowiących połączenie z narządami wewnętrznymi:
- prawy – największy, wątroba;
- centralny (przedni) – worek osierdziowy;
- lewy – dno żołądka [4].
Całość przeczytasz w styczniowo-lutowym wydaniu „Koni i Rumaków”.