Sierść ma kluczowy wpływ na wygląd konia, jest również ważnym ogniwem bariery ochronnej organizmu. Odpowiednio zbilansowana dieta zapewnia prawidłową jakość włosia i umożliwia mu spełnianie swoich funkcji.
Arkadiusz Szałata
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
e-mail: arkadiusz.szalata@gmail.com
Foto: Piotr Filipiuk
Funkcje okrywy włosowej
Sierść zapewnia ochronę przed niekorzystnymi czynnikami środowiska, jak zbyt niska temperatura czy nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Nic więc dziwnego, że obserwuje się sezonowe zmiany typu okrywy włosowej u koni – jesienią pojawia się gęste „futro” zapewniające izolację podczas siarczystych mrozów, które z kolei wiosną ustępuje krótkiej sierści dostosowanej do ciepłej pogody. Włosy zmieniane okresowo pokrywają większość powierzchni ciała, natomiast do włosów stałych zalicza się grzywa, ogon oraz rzęsy. Bardzo ważny jest również aspekt ochrony skóry przed atakami pasożytów zewnętrznych, które oprócz tego, że są szkodliwe same w sobie, mogą być również źródłem rozmaitych infekcji czy to bakteryjnych, czy też wirusowych. Niektóre włosy zapewniają też odpowiednią percepcję, są to długie i dość sztywne włosy czuciowe występujące na nozdrzach, wargach i w okolicach oczu. Ich cebulki przekazują bodźce dotykowe na zakończenia nerwów czuciowych, dzięki czemu koń uzyskuje dodatkowe informacje na temat otoczenia.
Nie sposób pominąć funkcji dekoracyjnej okrywy włosowej, wszak piękna i połyskująca sierść jest uznawana za oznakę zdrowia i siły zwierzęcia. I odwrotnie – włosy matowe, zmierzwione i posklejane sugerują chorobę konia lub występowanie niedoborów składników pokarmowych w diecie. I nie chodzi tu tylko o włosy porastające kłodę, ale także włosy grzywy i ogona, które mają ogromny wpływ na całokształt odbioru wizualnego konia. Dlatego też, chcąc przedstawić zwierzę w jak najlepszym świetle, oprócz zastosowania różnych preparatów kosmetycznych, warto również zatroszczyć się o zbilansowaną dietę, bogatą w składniki odpowiedzialne za prawidłowy wygląd i funkcjonalność sierści.
Wpływ żywienia
Włosy zbudowane są głównie z białek, nic więc dziwnego, że największy wpływ na jakość okrywy włosowej ma zawarte w paszach białko, którego niedobór może prowadzić w pierwszym rzędzie do pojawienia się łamliwości włosów. W dotyku są one suche i szorstkie, podobnie jak skóra, która staje się bardziej podatna na zakażenia. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być podawanie pasz o niskiej zawartości białka, jak buraki, słoma lub gorszej jakości siano. Należy również pamiętać, że nie każde białko jest takie samo, w zależności od proporcji poszczególnych aminokwasów może mieć ono różną wartość, przy czym za szczególnie ważny dla okrywy włosowej uważa się aminokwas siarkowy – metioninę, jak również lizynę i tryptofan. Dlatego też warto, w miarę możliwości, porównywać skład aminokwasowy stosowanych pasz i ewentualnie wybierać te o zwiększonym udziale pożądanego składnika. Trzeba zaznaczyć, że określona dieta może okazać się niewystarczająca podczas okresów podwyższonego zapotrzebowania na białko, jak intensywny wzrost, laktacja czy właśnie zmiana okrywy włosowej wiosną lub na jesieni.
Kolejnym ważnym składnikiem diety są tłuszcze, które choć nie stanowią dużego udziału w strukturze włosów, to pełnią w nich wiele kluczowych funkcji, jak np. zapewnianie wodoodporności. Spośród różnych tłuszczów, największe znaczenie przypisuje się nienasyconym kwasom tłuszczowym (kwas linolowy, linolenowy). Zależność taką potwierdza praktyka, ponieważ popularnym sposobem na poprawę jakości okrywy włosowej jest niewielki dodatek oleju roślinnego do podawanej paszy treściwej.
Spośród składników mineralnych duże znaczenie dla jakości włosa ma cynk, który jest elementem wielu enzymów biorących udział w ważnych procesach metabolicznych, w tym tworzeniu keratyny. Przy niedoborach tego pierwiastka dochodzi do wypadania włosów, a także łuszczycy i zwiększonej podatności na infekcje skóry. Sytuacje takie mogą być powodowane nie tylko przez zbyt małą zawartość cynku w paszy, ale także nadmiar substancji upośledzających jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Zaliczają się tu m.in. wapń oraz fosfor w postaci fitynowej, obecny w dużych ilościach w okrywie nasiennej zbóż (otręby!).
Niezwykle ważne dla utrzymania zdrowia włosów są również witaminy, a zwłaszcza witamina A (lub jej prowitamina – β-karoten). Jej niedobór prowadzi do wielu poważnych zmian sierści i skóry, od utraty połysku po wypadanie i spowolniony odrost włosów. Stany niedoborowe mogą pojawić się w dwóch sytuacjach – niskiej zawartości tego składnika w diecie lub podwyższonego nań zapotrzebowania. Do pasz ubogich w karotenoidy należy stare siano, słoma, buraki czy odpadki powstające podczas przemiału zbóż. O ile w sezonie pastwiskowym świeża zielonka zapewnia całkowite pokrycie zapotrzebowania na ten składnik, to w zimie mogą pojawić się już niedobory. Dlatego należy wprowadzać w tym okresie pasze bogate w karotenoidy: marchew czerwoną oraz sianokiszonki z traw. Jeżeli zaś chodzi o podwyższone zapotrzebowanie na witaminę A, to stan taki obserwuje się głównie u źrebiąt oraz ciężarnych klaczy, co należy mieć na uwadze, układając dawkę dla tych grup zwierząt.
Spośród witamin rozpuszczalnych w wodzie (z grupy B) duże znaczenie w kształtowaniu sierści przypisuje się biotynie, bez której włosy tracą połysk i stają się łamliwe, przy czym o ile w praktyce nie spotyka się niedoborów tego składnika, to dodatkowa jego suplementacja (zwłaszcza w kompozycji z metioniną) wywiera korzystny efekt na jakość okrywy.
Alergie
Duży wpływ na wygląd konia mają zaburzenia wynikające z pobieranej paszy, głównie reakcje alergiczne. Na przykład podawanie roślin zawierających związki fotouczulające lub skażonych grzybami pleśniowymi może powodować zmiany skórne czy poparzenia słoneczne. Do roślin takich należy m.in. czosnek, gryka, orlica, dziurawiec czy ziemniaki (liście). W takiej sytuacji należy odstawić wszystkie wykorzystywane dotychczasowo pasze i zacząć podawać wyłącznie dobrej jakości siano, a po pewnym czasie stopniowo wprowadzać owies i pozostałe typowe składniki paszy.