Tekst i termogramy: Maria Soroko Foto: Paulina Dudzik
Użytkowanie sportowe konia w różnych dyscyplinach jeździeckich powoduje zwiększoną podatność konia na kontuzje. Ze wzglądu na charakter użytkowania sportowego koni, częstym kontuzjom ulega dogrzbietowa cześć ciała konia obejmująca kręgosłup wraz z mięśniami przykręgosłupowymi. Dotyczy to głównie odcinka piersiowego kręgosłupa, którego zadaniem jest przenoszenie siły napędowej kończyn miednicznych na kończyny piersiowe oraz utrzymywanie ciężaru jeźdźca. Kontuzjom odcinka piersiowego często towarzyszą również problemy z odcinkiem lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa. Problemy zdrowotne tych obszarów stanowią główne zmartwienie sportowców i opiekunów koni.
Przeciążenia kręgosłupa są spowodowane intensywnym użytkowa- niem sportowym, nieprawidłowym dosiadem jeźdźca lub niewłaściwie dobranym siodłem, powodując zmiany w pracy układu krwionośnego i neurologicznego okolic kręgosłupa i mięśni przykręgosłupowych. Początkowe objawy związane są z pogorszeniem ruchu konia, zanikiem mięśni przykręgosłupowych, bolesnością kręgosłupa na ucisk oraz tkliwością i wrażliwością mięśni na dotyk. Zbagatelizowanie i pozostawienie niezdiagnozowanego problemu na dłuższy czas może skutkować niezdolnością konia do pracy, a następnie wydłużonym okresem procesów rekonwalescencji.
W codziennej kontroli stanu zdrowia kręgosłupa i mięśni przykręgosłupowych w reakcji konia na użytkowanie sportowe może być pomocna termografia. Diagnostyka ta, w nieinwazyjny i niedotykowy sposób, odczytuje powierzchniowy rozkład temperatur, przedstawiając wynik w postaci kolorowej mapy rozkładu temperatur badanego obszaru ciała. Odczytywany rozkład temperatur jest ściśle związany z układem krążenia, który jest bezpośrednio kontrolowany przez autonomiczny układ nerwowy. Pomiar temperatury jest cennym źródłem informacji o procesach fizjologicznych i patologicznych zachodzących w organizmie. Za pomocą tej techniki możemy stwierdzić, czy wyczuwalne miejsca „bolesne” pokrywają się z obszarami o podwyższonej ciepłocie.
W artykule przedstawiono najczęstsze przyczyny występowania problemów w dogrzbietowej części ciała, wykazane na podstawie badań termograficznych. Do przyczyn tych należą:
▶ przeciążenia układu mięśniowego spowodowane intensywnym sportem;
▶ niedopasowane siodło;
▶ choroby układu kostnego;
▶ podrażnienie nerwów czuciowych skóry.
We wszystkich przykładach przedstawionych w poniższym tekście wyniki badań termograficznych potwierdziły przedstawione problemy koni.
Najczęstszym powodem wrażliwości i bolesności w odcinku piersiowo – lędźwiowym jest naciągnięcie wiązadeł oraz mięśni przykręgosłupowych. Zauważalne jest to u koni sportowych, które w młodym wieku poddane są ogromnym przeciążeniom całego układu mięśniowoszkieletowego kręgosłupa. Poniżej podano dwa przykłady koni sportowych użytkowanych intensywnie w młodym wieku. Przykład termogramu 1A, B, C, D. Klacz 3-letnia, poddana intensywnemu treningowi sportowemu.
Koń po dwóch miesiącach intensywnej pracy zaczął manifestować okresowe zaburzenia ruchu kończyn, które przerodziły się w stałe zaburzenia ruchu obu kończyn piersiowych. Konia wycofano z treningu, zapewniając mu dużo ruchu na pastwisku oraz karuzeli. Stała kontrola termograficzna wykazała zmiany w ukrwieniu odcinka piersiowolędźwiowego od początku treningu, w okresie mocnego treningu oraz w trakcie rekonwalescencji.
Przykład termogramu 2A, B, C, D. Kobyła 3-letnia poddana intensywnemu treningowi sportowemu podobnie jak koń z termogramu 1.
Na początku treningu pojawiły się problemy w odcinku piersiowym kręgosłupa. Koń wykazywał tkliwość na dotyk w tym obszarze. Wysoka intensywność treningu oraz brak reakcji opiekuna na dolegliwości konia spowodowały dalsze zwiększenie obszaru bolesności na całym odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa, co potwierdzono w badaniach termograficznych.
Często problemy z dogrzbietową częścią ciała wynikają z nieodpowiednio dopasowanego siodła. W większości przypadków problemy te objawiają się wrażliwością grzbietu na dotyk podczas czyszczenia konia, niechęcią do siodłania oraz sztywnością pracy pod siodłem.
Za pomocą badań termograficznych można zlokalizować miejsca ucisku siodła – przykłady termogramów 3, 4 i 5.
Problemy spowodowane zmianami kostnymi kręgosłupa mogą polegać na zmniejszaniu odległości pomiędzy wyrostkami kolczystymi odcinka piersiowego kręgosłupa, powodując ich zapalenie (kissing spine). Do tego schorzenia dochodzi najczęściej w miejscu położenia siodła, czyli pomiędzy 12. a 18. kręgiem odcinka piersiowego kręgosłupa. Schorzenie to pojawia się najczęściej u koni trenowanych z zadartą głową do góry, powodując „stykanie się” wyrostków kolczystych ze sobą. Wczesne zdiagnozowanie zapalenia gwarantuje krótszy okres leczenia.
Zwiększona tkliwość na dotyk, manifestująca się w szybkich skurczach skórnych, może być spowodowana podrażnieniem nerwów czuciowych skóry. Nie są znane przyczyny występowania tych objawów. Niemniej jednak są one związane ze sposobem użytkowania konia niedostosowanym do jego fizjologii.
Za pomocą termografii można zlokalizować obszar objęty zapaleniem w przy padku, gdy jest utrudnione zdiagnozowanie konia z powodu towarzyszącego silnego bólu. Bezinwazyjne i bezdotykowe badanie na podczerwień daje możliwość dokładnego zdiagnozowania obszaru objętego procesem zapalnym, a następnie kontroli podstępów procesów leczniczych oraz pomocy w wyborze trafnej decyzji o powrocie konia do pracy.
Przykład termogramu 8A, B, C, D, E. Przedstawiony jest proces rekonwalescencji od momentu rozpoczęcia stanu zapalnego mięśni przykręgosłupowych w odcinku piersiowym kręgosłupa. Prawdopodobnie przyczyną wystąpienia zapalenia było niedopasowane siodło. Koń manifestował ból podczas dotyku, co utrudniało przeprowadzenie badania klinicznego. Za pomocą termografii zlokalizowano obszar objęty procesem zapalnym. Przez kolejne dni kontrolowano szybkość zachodzenia procesu rekonwalescencji w odpowiedzi na podawanie leków przeciwzapalnych.
W przypadku pojawienia się problemów z dogrzbietową częścią ciała objawiających się tkliwością na dotyk kręgosłupa i tkanki miękkiej należy zrobić wszystko, aby zmniejszyć bolesność i napięcie tkanek, np. poprzez rozmasowywanie mięśni przykręgosłupowych przed treningiem, rozbudowanie mięśni poprzez zapewnienie odpowiednich ćwiczeń, np. praca w dole, galop z luźną wodzą. Ważną sprawą jest także sprawdzenie aktualnego dopasowania siodła.
Warto również zwrócić uwagę na to, że problemy z dogrzbietową częścią ciała mogą mieć swoją przyczynę w innej części ciała konia. Często problem kręgosłupa i mięśni przykręgosłupowych ma swoje źródło w problemach z kończynami, co powoduje nierównomierne obciążanie kręgosłupa, a w konsekwencji jego bolesność.
Jeśli koń manifestuje niechęć przy każdym dotyku grzbietu, przy równoczesnym podwyższeniu ciepłoty ciała, należy niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii.