Zdecydowanymi krokami zbliża się wiosna, zatem czas, kiedy konie większość czasu spędzać będą w terenie. Pastwiska powinny być doskonale przygotowane na tę okoliczność. Bezpieczeństwo zwierząt zagwarantuje właściwie dobrane ogrodzenie.
Tekst: Marta Borowicz
Foto: Piotr Filipiuk, Dreamstime, producenci
Funkcją ogrodzenia jest zapewnienie bezpieczeństwa biegającym po pastwisku koniom. Przed dokonaniem wyboru ogrodzenia należy rozważyć:
▶ potencjalne zagrożenia znajdujące się w pobliżu przestrzeni przeznaczonej na pastwisko, m.in. odległość od lokalnych dróg, zabudowań, lasu;
▶ przewidywany czas użytkowania ogrodzenia;
▶ środki finansowe, jakie możemy przeznaczyć na wybudowanie ogrodzenia;
▶ materiał, który ma być użyty do wykonania ogrodzenia, nie może zagrażać bezpieczeństwu koni, tj. nie może posiadać ostrych zakończeń, krawędzi, być łamliwy. W zależności od czasu użytkowania ogrodzenia możemy decydować się na rozwiązanie stacjonarne (drewniane, z tworzyw sztucznych, metalowe, elektryczne, z taśm gumowych) lub mobilne (elektryczne).
Słupki
Podstawą ogrodzenia są słupki, od których zależy jego niezawodność i stabilność. Rodzaje słupków, jakie mamy do dyspozycji:
▶ słupki drewniane;
▶ słupki z materiałów sztucznych;
▶ słupki metalowe;
▶ słupki murowane.
Słupki drewniane mogą być wykonane z różnego rodzaju drewna – od niego zależy ich trwałość. I tak, do najtrwalszych słupków drewnianych należą słupki z drewna australijskiego – czas użytkowania to ponad 30 lat, oraz te, które przygotowane są z drewna bukowego i dębowego – ich żywotność to nawet 15 lat. Równie trwałe są słupki akacjowe i modrzewiowe. Tańsze, ale mniej wytrzymałe są słupki z miękkiego drewna: świerkowe i sosnowe – w sprzyjających warunkach, tj. w suchym p od łożu, mogą wytrzymać do ok. 5 lat. Oczywiście drewno, zanim zostanie wykorzystane jako słupek na naszym pastwisku, powinno być odpowiednio sezonowane, a następnie zaimpregnowane.
Słupki z materiałów sztucznych są odporne na korozję, warunki atmosferyczne, m.in. promieniowanie UV, uderzenia, nie wymagają konserwacji. Montowanie słupków z materiałów sztucznych powinno odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta, wg instrukcji.
Słupki metalowe – charakteryzują się dużą trwałością i stabilnością, mogą mieć wmontowane izolatory (w przypadku użycia ich w ogrodzeniu elektrycznym).
Ogrodzenie
Drewniane drągi poprzeczne, czyli żerdzie, i drewniane słupki to elementy klasycznego ogrodzenia. Słupki drewniane powinny zostać wpuszczone w ziemię na jedną trzecią długości. Ustawia się je, w zależności od długości żerdzi, w odległości 2,5-4 m. Słupki powinny być wykonane z twardego drewna (np. dąb) i mieć grubość 15-20 cm. Wysokość ogrodzenia należy dopasować do wysokości konia w kłębie (minimalna wysokość to 1,5 m). Na słupkach w 40-50-centymetrowych odstępach montuje się żerdzie. Powinny mieć średnicę pomiędzy 8 a 10 cm. Dobrym rozwiązaniem jest rozpięcie pastucha elektrycznego pod górnym drągiem, który będzie dodatkowym zabezpieczeniem. Wadą płotu drewnianego są jego wysokie koszty. Ponadto konie mają tendencję do korzystania z tradycyjnych ogrodzeń jako miejsca, o które można się podrapać lub je pogryźć.
Taśmy gumowe, odzyskane ze starych taśm przenośnikowych, to alternatywa dla płotu drewnianego. Taśmy można przymocować za pomocą śrub i podkładek do kołków drewnianych, najlepiej o profilu kwadratowym. Kołki narożnikowe i przy bramie powinny być mocniejsze od pozostałych. Związane jest to z dużym naciskiem wywieranym przez taśmy, które muszą być mocno naciągnięte, aby spełniały właściwie swoją funkcję. Zaletą taśm jest m.in. niska cena wykonania takiego płotu, odporność na warunki pogodowe oraz fakt, że nie będą przez konie obgryzane.
Ogrodzenia wykonane z PCV są kosztowne (jedno przęsło o długości ok. 3 m, składające się z dwóch słupków z trzema poprzeczkami, to koszt ok. 250 zł), dlatego pomimo wielu zalet, m.in. trwałości i estetycznemu wyglądowi, z reguły wykorzystuje się je, ogradzając mniejsze przestrzenie, np. wybiegi przystajenne.
Pastuch elektryczny
Pastuch elektryczny to najczęściej stosowany sposób na ogrodzenie pastwisk. Posiada najwięcej zalet w porównaniu z pozostałymi typami ogrodzenia. Jest to rozwiązanie najtańsze, łatwo je zamontować i rozmontować (jeśli zdecydujemy się na wersję mobilną), nie wymaga konserwacji. Widoczność, elastyczność, wytrzymałość i przewodnictwo to elementy, na które należy zwrócić uwagę, decydując się na pastucha elektrycznego. Ogrodzenie elektryczne składa się z:
▶ elektryzatora,
▶ przewodów (drutów, linek, taśm lub plecionek),
▶ izolatorów,
▶ słupków.
Ważne jest, aby wszystkie wymienione elementy były sprawne, dobrze dopasowane do wielkości pastwiska i koni.
Najczęściej stosowanym przewodem w pastuchach elektrycznych jest drut ocynkowany, którego zaletą jest niska cena, oraz kilkakrotnie bardziej wytrzymałe linki stalowe o tej samej grubości. Na pastwiska przeznaczone dla koni lepiej jednak wybrać plecionki na bazie polietylenu – są nieco droższe od drutu, ale bezpieczniejsze. W przypadku koni ogrodzenie musi być widoczne, dlatego właśnie grubsze od drutu, wykonane z jasnego tworzywa plecionki i taśmy zdecydowanie lepiej się sprawdzają.
Plecionki i taśmy mocowane są na izolatorach przytwierdzonych do słupków drewnianych lub metalowych. Coraz częściej stosuje się słupki z tworzywa sztucznego, które są zaopatrzone w zaczepy rozmieszczone na kilku wysokościach i nie wymagają izolatorów. Słupki w ogrodzeniu elektrycznym rozmieszczone są w odległościach:
▶ od 8 do 12 m w przypadku słupków drewnianych,
▶ od 7 do 10 m w przypadku słupków metalowych,
▶ od 5 do 9 m w przypadku słupków plastikowych.
Do każdego rodzaju przewodników oraz słupków istnieją specjalistyczne izolatory, np. izolator okrągły z wkrętem do drewna, z gwintem metrycznym do słupków z kątownika, z długim wkrętem do słupków drewnianych jako dodatkowe zabezpieczenie siatek leśnych. Jakość izolatorów odgrywa istotną rolę. Nie warto oszczędzać na ich zakupie, gdyż zastosowanie tanich i z reguły gorszych jakościowo izolatorów może prowadzić do nieprawidłowego działania elektrycznego ogrodzenia pastwisk.
Do uziemienia urządzeń płotu najlepiej użyć ocynkowanych taśm uziemiających lub metalowych prętów, tzw. uziomów. Jeśli uziemienie jest niewystarczające, wyładowania mogą być odczuwalne.
Metalowy pręt wbija się w ziemię na głębokość około 0,5-2 m w pobliżu elektryzatora.
Taki uziom stanowi część otwartego obwodu elektrycznego, który jest zamykany w momencie, gdy zwierzę dotknie drutu. Zamknięcie obwodu powoduje, że prąd przepływa przez zwierzę, które w tym momencie doznaje wstrząsu elektrycznego. Istotnymi czynnikami wpływającymi na jakość uziemienia są:
▶ przewodność gleby – gleba, która jest bardzo sucha, piaszczysta lub magmowa nie będzie przewodzić prądu tak dobrze, jak glina lub gleba wilgotna. Trudno w tym przypadku zapewnić odpowiednie uziemienie, dające pewność, że zwierzę zostanie porażone odpowiednio wysokim impulsem elektrycznym.
▶ reguła uziemienia – mówi ona, że najlepiej jest użyć minimum 4 uziomów wbitych w ziemię w odległości około 3 m jeden od drugiego, każdy długi na 2 m (pod ziemią), i połączonych ze sobą jednym drutem.
Elektryzator
Elektryzator stanowi serce ogrodzenia elektrycznego, zaopatruje ogrodzenie w prąd. Wybór zasilania ogrodzenia zależy od infrastruktury ośrodka, jednak najlepszym rozwiązaniem jest zakup elektryzatora sieciowego. Koszt zakupu elektryzatora sieciowego jest wyższy niż urządzeń zasilanych bateriami, ale zwraca się w kosztach eksploatacji. Napięcie impulsu powinno być dopasowane do długości ogrodzenia i we wszystkich jego miejscach wynosić co najmniej 2000 V. Na elektryzatorach umieszczone są dane dotyczące maksymalnej długości linii ogrodzenia, ale trzeba pamiętać, że podawane są dla taśmy pojedynczej. Przy ogrodzeniu składającym się np. z trzech taśm należy zastosować urządzenie o odpowiednio większej mocy. Energia impulsu elektrycznego, która umożliwia wysłanie go co 1-1,5 sekundy, wynosi 0,05 J.
Energia impulsu powinna wynosić maksymalnie 5 J. Wyższa energia impulsu stanowi zagrożenie dla zwierząt i ludzi.
Elektryczne ogrodzenie pastwiska powinno się cyklicznie kontrolować za pomocą miernika napięcia. Miernik napięcia służy do sprawdzenia wartości napięcia w linii ogrodzenia i kontroli uziemienia. Jego zakres wynosi o 1000 do 12 000 V. Najłatwiejsze w użytkowaniu są mierniki bezprzewodowe, w przypadku których nie trzeba korzystać z uziemienia natomiast najdokładniejsze są mierniki cyfrowe.
Każde zetknięcie ogrodzenia elektrycznego z gałęziami czy krzakami powoduje spadek izo – lacji, dlatego należy zadbać o to, by linie ogrodzenia nie zarastały trawą czy chwastami. Obszar pod elektrycznym ogrodzeniem powinien być cyklicznie koszony.
Brama
Bramy na pastwisku muszą otwierać się w najprostszy i bezpieczny sposób. Brama powinna być szeroka na przynajmniej 3,5 m, tak aby umożliwić wjazd maszynom służącym do pielęgnacji pastwiska. W przypadku, gdy z bramy będą korzystały wyłącznie konie, nie może ona być węższa niż 1,2 m.
Dla wygodnego użytkowania elektrycznego ogrodzenia pastwiska można zastosować zestaw bramowy. Zestaw bramowy ułatwia przepęd zwierząt, wjazd na pola i łąki maszynami rolniczymi bez rozłączania użytkowanego ogrodzenia. W skład zestawu bramowego wchodzi: sprężyna bramowa, uchwyt izolacyjny i 2 izolatory bramowe. Spiralne sprężyny bramowe powinny być osłonięte, by nie doszło do sytuacji, gdy wplącze się w nie np. koński ogon.
Konie szybko uczą się szanować elektryczną barierę. Konieczne jest jednak dobranie takiego elektryzatora, który nie sprawiając koniom bólu, zdyscyplinuje je, pełniąc jednocześnie funkcję ochronną.